Czyli jak to jest ze służebnością przesyłu.
Czym jest służebność przesyłu?
Pojęcie służebności przesyłu jest stosunkowo nowe, zostało wprowadzone do polskiego ustawodawstwa dopiero w 2008 roku. Służebność przesyłu jest ograniczonym prawem rzeczowym. Oznacza to, iż przedsiębiorca może korzystać w oznaczonym zakresie z nieruchomości nie będącej jego własnością (obciążonej służebnością), jedynie zgodnie z jej przeznaczeniem tj. budowy i kontroli urządzeń i instalacji służących do przesyłu energii elektrycznej, gazowej i innych substancji.
Na czym polega?
Zgodnie z przepisami kodeksu cywilnego urządzenia lub budynki znajdujące się na nieruchomości są nierozerwalnie związane z gruntem, co oznacza że są własnością właściciela gruntu. Zasada ta jest ograniczona, jeśli dotyczy to urządzeń przesyłowych. W takim przypadku bowiem urządzenia służące do wykonywania służebności przesyłu są własnością przedsiębiorcy przesyłowego od chwili fizycznego połączenia ich z siecią. Oznacza to, iż pomimo tego że urządzenia przesyłowe związane są z gruntem, to nie należą one do właściciela tego gruntu, a do przedsiębiorcy.
Prawo określa również, iż przedsiębiorca może korzystać w określonym zakresie z nieruchomości, zgodnie z zastosowaniem i przeznaczeniem tych instalacji i urządzeń.
Jak ustanowić służebność przesyłu?
Przedsiębiorca który posiada urządzenia przesyłowe posadowione na cudzej nieruchomości albo zamierza takie urządzenia wybudować, winien zawrzeć umowę służebności przesyłu z właścicielem tej nieruchomości. Ustanowienie służebności może również zostać ustalone w wyniku orzeczenia sądu czy też w trzeci dopuszczalny sposób za sprawą decyzji administracyjnej. Niezależnie od sposobu ustanowienia służebności właścicielowi nieruchomości przysługuje prawo do wynagrodzenia, chyba że strony w umowie postanowią inaczej. Stosowna rekompensata przysługuje nie tylko z racji korzystania przez przedsiębiorstwo przesyłowe z nieruchomości, ale przede wszystkim jako odszkodowanie za istotne obniżenie wartości nieruchomości.
Taka umowa wymaga aktu notarialnego i należy ją sporządzić przed notariuszem. Umowa o ustanowienie służebności przesyłu powinna zawierać sposób oraz zakres korzystania z nieruchomości jak również ewentualne wynagrodzenie z tego tytułu.
Powinna również określać zakres, w jakim przedsiębiorca będzie mógł korzystać z nieruchomości obciążonej. Chodzi tutaj o umożliwienie wejścia przez pracowników przedsiębiorcy na nieruchomość, aby umieścić tam urządzenia przesyłowe, ich eksploatację, konserwację, w celu remontu, czy usunięcia awarii.
Jak wycenić służebność przesyłu?
Wycena służebności przepływu może nastąpić w wyniku porozumienia stron, właściciela nieruchomości oraz przedsiębiorstwa. W przypadku braku porozumienia, wycenę może określić biegły sądowy.
Ma to swoje uzasadnienie nie tylko w faktycznym korzystaniu z nieruchomości przez przedsiębiorcę ponieważ wartość nieruchomości obciążonej służebnością spada. Z uwagi na fakt, iż nieruchomość nad którą przebiegają linie energetyczne będzie miała niższą wartość, niż nieruchomość położona w tej samej miejscowości i o takiej samej wielkości, przez którą nie będą przebiegać żadne urządzenia przesyłowe.
Dodatkowo związane z tym zagadnieniem są pasy służebności elektroenergetycznych linii napowietrznych i kablowych. Są to m.in.: pas zajętości linii, pas służebności oraz pas ochronny.
Pas zajętości linii to szerokość linii elektroenergetycznej napowietrznej, pas służebności oznacza po prostu powierzchnię wzdłuż linii konieczną dla właściwego korzystania z urządzeń- często nazywane pasem technicznym. Zaś pas ochronny jest to pas przekraczający szerokość linii napowietrznej- uwzględnia on potrzebę zachowania bezpiecznych odstępów od innych obiektów np. budynków, rurociągów, dróg.
Warto pamiętać o tym, że w sytuacji kiedy urządzenia przesyłowe znajdowały się na nieruchomości w okresie poprzedzającym ustanowienie służebności przesyłu, właściciel może dodatkowo domagać się wypłaty wynagrodzenia za maksymalnie 10-letni okres dotychczasowego bezumownego korzystania z nieruchomości przez przedsiębiorcę przesyłowego.
W celu określenia wysokości wynagrodzenia oraz odszkodowania za ustanowienie służebności przesyłu przyjmuje się parametry wartości rynkowej nieruchomości nie obciążonej, odsetek obszaru nieruchomości dotknięty oddziaływaniem urządzeń przesyłowych, stopień uciążliwości korzystania z nieruchomości w związku z obecnością i działaniem przesyłu.
Jak długo może trwać służebność przesyłu?
Służebność przesyłu energii elektrycznej, gazowej i innych substancji wygasa de facto najpóźniej w czasie likwidacji przedsiębiorstwa. Gdy służebność przesyłu energii elektrycznej wygasa, przedsiębiorca ma obowiązek usunięcia tych urządzeń, jeżeli usunięcie tych urządzeń mogłoby spowodować nadmierne trudności, uszkodzenia lub koszty, to wówczas przedsiębiorca ma obowiązek naprawienia wynikłej w związku z tym szkody.
Co ważne, istnieje możliwość przeniesienia posiadania służebności przesyłu, co stwierdził Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z dnia 5 lipca 2019r., o sygn. akt. V ACa 54/19.
„Istotą prawa służebności przesyłu jest uprawnienie przedsiębiorstwa przesyłowego do korzystania z cudzego gruntu w zakresie umożliwiającym eksploatację przechodzących przez ten grunt urządzeń służących do przesyłania pary, gazu, wody czy energii elektrycznej (art. 3051 k.c.). Do wykazania przeniesienia posiadania tego rodzaju służebności na uczestnika postępowania nie było konieczne udowodnienie przeniesienia przez jego poprzednika prawnego konkretnie oznaczonych urządzeń technicznych, lecz wykazanie, że urządzenia służące do przesyłu mediów w zakresie działalności przedsiębiorstwa przesyłowego, znajdujące się wewnątrz, na lub ponad gruntem istniały w oznaczonym miejscu i były wykorzystywane do tego celu oraz, że działanie to jest kontynuowane przez uczestnika… W przypadku linii energetycznej wystarczające jest wykazanie jej trwałego, niepodlegającego zmianom, przebiegu i lokalizacji na nieruchomości obciążonej, natomiast nie ma istotnego znaczenia skład techniczny urządzeń przesyłowych i protokolarne potwierdzenie ich przekazania następcy”.